Unijny mechanizm wspierania talentów

Dane demograficzne są alarmujące. Państwa członkowskie stoją w obliczu gwałtownego spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym. Liczba ta zmniejszyła się o 3,5 mln osób w latach 2015–2020 i oczekuje się, że do 2050 r. spadnie o dodatkowe 35 mln. Ponadto rośnie średnia długość życia. Współczynnik dzietności w Unii Europejskiej w 2020 r. wyniósł 1,5, czyli znacznie poniżej wartości 2,1 wymaganej do utrzymania stabilnej populacji. Przyjmuje się, że współczynnik dzietności na poziomie 2,10-2,15 charakteryzuje prostą zastępowalność pokoleń, zaś jego wartości poniżej 1,5 oznaczają niską dzietność, a poniżej 1,3 – bardzo niską dzietność. Wartości współczynnika dzietności utrzymujące się w dłuższym okresie poniżej 1,5 prowadzą do nieodwracalnych zmian w strukturze wieku ludności.

Jak zatem zadbać o talenty w regionach, w szczególności tych dotkniętych kryzysem demograficznym, odpływem siły roboczej, niskim odsetkiem osób z wyższym wykształceniem czy emigracją? Odpowiedzią ma być europejski mechanizm wspierania talentów w regionach Europy.

 Europejski „mechanizm wspierania talentów”

W 16 państwach członkowskich są 82 regiony poważnie dotknięte spadkiem liczby ludności w wieku produkcyjnym, niskim odsetkiem absolwentów szkół wyższych i uczelni lub ujemnym bilansem mobilności ludności w wieku 15–39 lat. Mieszka w nich prawie 30 proc. ludności UE. Rozróżnia się dwie kategorie regionów dotkniętych ryzykiem niedoboru talentów. Pierwsza grupa obejmuje 46 regionów, które już doświadczają „pułapki niedoboru talentów” [1]. Druga grupa obejmuje 36 regionów, w przypadku których istnieje ryzyko, że w przyszłości znajdą się w „pułapce niedoboru talentów”, ponieważ są poważnie dotknięte emigracją ludności w wieku 15–39 lat (Polska wschodnia). Wprawdzie problem ten w tym momencie nie dotyczy województwa pomorskiego, jednak biorąc pod uwagę aktualne tendencje demograficzne – należy być przygotowanym na taki stan rzeczy i warto przyjrzeć się propozycjom przedstawionym w komunikacie Komisji Europejskiej na temat wykorzystania potencjału talentów w regionach Europy, w którym Komisja zaproponowała „mechanizm wspierania talentów”. Zgodnie z założeniami jego celem jest wspieranie „regionów UE dotkniętych przyspieszonym spadkiem liczby ludności w wieku produkcyjnym w szkoleniu, zatrzymywaniu i przyciąganiu ludzi, umiejętności i kompetencji niezbędnych do radzenia sobie ze skutkami przejścia demograficznego”.

Jakiego rodzaju pomoc oferuje regionom „mechanizm wspierania talentów”?

Autor: © Unia Europejska, 2023

Co do tego, że Europa posiada talenty, nie ma żadnych wątpliwości. Jednak o talenty należy dbać. Zwłaszcza w sytuacji, gdy Unia Europejska boryka się z poważnym kryzysem demograficznym, który dotyka regiony europejskie. Komisja oparła swój mechanizm wspierania talentów na ośmiu filarach.

1. Nowy projekt pilotażowy w 2023 r. ma pomóc regionom w opracowywaniu i wdrażaniu strategii szkolenia, przyciągania i zatrzymywania talentów.
2. Nowa inicjatywa „Inteligentne przystosowanie regionów do przejścia demograficznego” ma wspierać regiony w poszukiwaniu odpowiedzi na przejście demograficzne na szczeblu lokalnym.
3. Pomoc z Instrumentu Wsparcia Technicznego (TSI) w celu rozwiązania problemu malejącej liczby ludności w wieku produkcyjnym i braku umiejętności.
4. Bezpośrednia pomoc finansowa w ramach programów polityki spójności w celu stymulowania innowacji i możliwości tworzenia miejsc pracy wymagających wysokich kwalifikacji.
5. Nowe zaproszenie do składania wniosków o innowacyjne działania w ramach „Europejskiej inicjatywy miejskiej”, aby przetestować realizowane przez miasta rozwiązania ukierunkowane na konkretny obszar w celu rozwijania, zatrzymywania lub przyciągania talentów.
6. Oznakowanie inicjatyw UE mających na celu informowanie zainteresowanych regionów o politykach UE w dziedzinie badań naukowych i innowacji, edukacji i mobilności młodzieży.
7. Wymiana doświadczeń i rozpowszechnianie dobrych praktyk.
8. Udoskonalenie wiedzy analitycznej, aby wspierać oparte na dowodach polityki w zakresie rozwoju regionalnego i migracji.

Wyzwolenie potencjału talentów za pośrednictwem istniejących funduszy  i inicjatyw UE

W komunikacie podkreślono również, w jaki sposób istniejące instrumenty i polityki UE mogą wspierać ożywienie gospodarcze i rozwój odpowiednich umiejętności, aby przyciągnąć do dotkniętych regionów działania o dużym potencjale. Między innymi należy wykorzystać Nowy europejski plan innowacji. Nowy plan na rzecz innowacji w szczególności ma poprawić dostęp europejskich start-upów i przedsiębiorstw scale-up do finansowania. Jego założeniem jest także stworzenie regionalnych dolin innowacji i pomoc w przyciągnięciu i zatrzymaniu talentów w Europie poprzez wyszkolenie 1 mln talentów w dziedzinie najbardziej zaawansowanych technologii, zwiększenie wsparcia dla innowatorek oraz propagowanie innowacji w oparciu o opcje na akcje dla pracowników start-upów. Założeniem jest integracja wszystkich regionów w Europie, by zapełnić lukę w talentach w sektorach zaawansowanych.

W komunikacie podkreślono również, w jaki sposób polityka spójności jest i będzie nadal pomagać tym regionom w dywersyfikacji ich gospodarki, poprawie dostępności usług, zwiększeniu skuteczności administracji publicznej oraz zapewnieniu zaangażowania władz regionalnych i lokalnych za pomocą specjalnych strategii ukierunkowanych na konkretny obszar. Ponadto przedstawiono w nim wiele przykładów krajowych i regionalnych inicjatyw i najlepszych praktyk, które zwiększają atrakcyjność regionów dla talentów.

• Jakie wnioski dla Pomorskiego?

Pomorskie staje się niezwykle atrakcyjnym miejscem do nauki, pracy i rozwoju, dzięki czemu coraz więcej osób chce pracować i mieszkać na Pomorzu. Sytuacja migracyjna ludności w regionie należy do najlepszych w Polsce. Saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych rośnie i plasuje Pomorskie na trzeciej pozycji w kraju – po województwach mazowieckim i małopolskim. Samorząd województwa dostrzega potrzebę wsparcia procesu migracji pracowników z zagranicy do regionu. Z tego względu wspólnie z Centrum Wspierania Imigrantek i Imigrantów w Gdańsku uruchomił program, którego celem jest stworzenie regionalnego modelu integracji migrantów i zapewnienie pracownikom z zagranicy jednolitego, wysokiego standardu usług publicznych. Razem z pomorskimi uczelniami realizowana jest też inicjatywa „Study in Pomorskie”, której celem jest m.in. zwiększenie liczby studentów zagranicznych w regionie. Invest in Pomerania, samorządowa inicjatywa koordynowana prze Agencję Rozwoju Pomorza, również wzmacnia potencjał lokalnego rynku pracy poprzez realizację projektu Live more. Pomerania czy organizację szkoleń z IT.

Co jeszcze można zrobić w Pomorskiem, by przyciągać i zatrzymywać talenty? Poniżej kilka propozycji:

• upowszechnianie informacji na temat jakości życia, studiów i pracy w województwie pomorskim;
• podkreślanie atutów regionu (gospodarka, środowisko, nauka, jakość życia, infrastruktura, położenie, itp.);
• wykorzystanie marki Gdańska do budowania marki regionu;
• organizowanie kampanii skierowanych do określonych grup talentów (których brakuje w regionie) i tworzenie programów opieki nad wybranymi grupami talentów;
• współpraca z sektorem prywatnym w celu promowania ofert pracy dla talentów, w tym międzynarodowych, oraz angażowanie się w zwiększenie dostępności administracyjnej polskiego rynku pracy dla wysoko wykwalifikowanych migrantów;
• współpraca z sektorem prywatnym w celu wspierania edukacji przedsiębiorczej młodzieży i w ten sposób dostosowywanie kształcenia młodzieży do potrzeb gospodarki, jak np. I Edukacyjne Targi Kariery Edu Offshore Wind;

fot. materiały organizatorów wydarzenia

• rozwijanie współpracy gospodarczej z innymi regionami i udoskonalenie standardu obsługi inwestora (np. profesjonalne oferty terenów inwestycyjnych);
• wspieranie postaw i inicjatyw przedsiębiorców mających na celu kształcenie młodzieży, budowanie powiązań pomiędzy uczelniami i firmami (wspólne projekty, płatne staże studenckie);
• wsparcie i rozwój start-upów oraz małych i średnich przedsiębiorstw;
• promocja edukacji w regionie pomorskim (prężny ośrodek akademicki, ok. 100 tys. studentów: PG i GUMed – inicjatywa doskonałości, uczelnia badawcza, UG – Uniwersytet Europejski) we współpracy z trójmiejskimi uczelniami; promowanie kierunków studiów związanych z nowoczesnymi technologiami, jak np. morską energetyka wiatrową czy sektorem kosmicznym;
• wykorzystanie międzynarodowych talentów jako ambasadorów regionu w swoich krajach;
• wspieranie różnorodności i umiędzynarodowienia oraz prowadzenie działań ułatwiających aklimatyzację nowych mieszkańców (np. kampania GUMed Kultura szacunku);
• wspieranie współpracy nauki i biznesu – m.in. poprzez doktoraty wdrożeniowe;
• wykorzystywanie wydarzeń naukowych, sportowych, kulturalnych, targowych, w tym międzynarodowych, do promocji regionu w celu przyciągania talentów;
• wspieranie innowacyjności i kreatywności (inkubatory przedsiębiorczości czy regionalna dolina innowacji);
• kreowanie powiązań pomiędzy firmami i szkołami, wspieranie nauczycieli zaangażowanych w kształtowanie postaw przedsiębiorczych, organizowanie targów.
• zwiększenie zaangażowania w realizację programu biur i jednostek miejskich odpowiedzialnych za promocję krajową oraz międzynarodową oraz za obszar związany z rynkiem pracy poprzez zaprojektowanie i realizację odpowiednich projektów.

Kluczowe znaczenie w rywalizacji o pracowników odgrywają czynniki demograficzne i społeczne. Działania podejmowane przez regiony powinny iść w parze z działaniami podejmowanymi na poziomie rządowym i Unii Europejskiej, których nadrzędnym celem powinna być walka z negatywnymi skutkami zmian demograficznych. Talenty przyczyniają się do kreowania innowacji i wiedzy, a w powiązaniu z różnorodnością – do wzrostu gospodarczego. Mają coraz większe znaczenie dla konkurencyjności gospodarek. Szybkie tempo starzenia się społeczeństwa i ujemny przyrost naturalny w większości rozwiniętych gospodarek świata powodują, że migranci są postrzegani jako szansa na zapewnienie ich trwałego rozwoju. Aby dynamicznie się rozwijać Pomorskie powinno wykorzystywać nie tylko zdolności swoich mieszkańców i mieszkanek, ale również przyciągać do regionu najlepszych i najlepsze w swoich dziedzinach.

[1] „Pułapka niedoboru talentu” występuje w regionach, w których brakuje wykwalifikowanych pracowników oraz absolwentów uczelni i szkół wyższych, aby zrekompensować skutki spadku liczby ludności w wieku produkcyjnym spowodowanego wyludnieniem i starzeniem się społeczeństwa.

Źródło: Komisja Europejska

Komunikat Komisji Europejskiej pt. Wykorzystanie potencjału talentów w regionach Europy,

Komunikat Komisji Europejskiej pt. Nowy europejski plan na rzecz innowacji,

Europejska inicjatywa miejska.