Główne tezy raportu

Nowy raport Reuters Events pt. „Zmiana pokoleniowa w strategii zaopatrzenia: Globalne i europejskie głębokie zanurzenie się w near-sourcing, nearshoring i reshoring w świecie po pandemii” (A generational shift in sourcing strategy: A global and European deep dive into near-sourcing, nearshoring and reshoring in the post-pandemic world), który powstał w wyniku współpracy Reuters Events oraz A.P. Moller-Maersk, wskazuje wyraźnie kierunek, którym podąża światowy biznes. Aż 67% globalnych sprzedawców detalicznych oraz producentów twierdzi, że zakłócenia w globalnych łańcuchach dostaw wymusiły na nich zmianę miejsca, z którego pozyskują materiały i komponenty. Co więcej, 58% badanych, którzy zmienili źródło swojego zaopatrzenia, twierdzi, że dalsza relokacja pozostaje wysokim lub najwyższym priorytetem dla ich działalności. Okazuje się, że w planach europejskich firm na skrócenie łańcucha dostaw znaczącą rolę ma szansę odegrać Polska. Jest najpopularniejszym kierunkiem nearshoringu, czyli przeniesienia procesów biznesowych poza granice państwa w Europie.

Dlaczego Polska? Kluczowe filary budujące pozycję Polski

Pozycja Polski jako atrakcyjnego miejsca dla przyciągania zagranicznych inwestycji w sektorze wytwórczym opiera się na trzech kluczowych filarach: sile roboczej, położeniu geograficznym i podstawowej infrastrukturze. Czynniki te już sprawiły, że Polska stała się krytycznym ogniwem produkcyjnym w Unii Europejskiej i przyczyniły się do 30-letniego wzrostu produktu krajowego brutto (PKB; z wyjątkiem 2020 r., kiedy pandemia osiągnęła swój szczyt). To rekordowy okres wzrostu we wszystkich państwach członkowskich UE z tzw. bloku wschodniego, w szczególności w latach 2004-2019. Jednak wzrost PKB w Polsce w ostatnich 25 latach (1997-2022) nie ma sobie równych, wyniósł on 172% (dla porównania: na Węgrzech 74%, w Rumunii 134%, w Czechach 75%, na Słowacji 123%).

1. Siła robocza

Wydajna siła robocza jest najważniejszym zasobem Polski, pozwalającym jej zdobyć i utrzymać wysoką pozycję wśród europejskich potęg produkcyjnych. Charakteryzują ją konkurencyjne stawki płacowe (40% średniej płacy w UE), budowana od pokoleń wiedza na temat produkcji przemysłowej oraz dobry poziom wydajności pracy, który konsekwentnie rósł w ciągu ostatnich 30 lat. Do tego należy dodać wieloletnią bazę przemysłową, szczególnie w przemyśle ciężkim i chemicznym.

Tylko sześć innych krajów UE-28 jest tańszych od Polski, jeśli chodzi o całkowite godzinowe koszty pracy. Podczas gdy koszt pracy za godzinę polskiej siły roboczej jest około 40-50% wyższy niż w Chinach, stanowi tylko 40% średniej płacy w UE i jest o prawie 70% niższy niż w przypadku pracownika niemieckiego.

2. Lokalizacja

Europejscy przedsiębiorcy jednoznacznie wypowiedzieli się, że skrócenie łańcuchów dostaw i ograniczenie ryzyka to dwa najistotniejsze czynniki napędzające zmianę strategii zaopatrzenia. Pod tym względem Polska zdecydowanie jest atrakcyjną destynacją. Wśród najważniejszych powodów wprowadzania zmian w strategii zaopatrzenia badani przez Reuters Events europejscy przedsiębiorcy najczęściej wymieniają: potrzebę zwiększenia elastyczności dostaw, ograniczenie polegania na pojedynczym źródle dostaw, ograniczenie ryzyka w łańcuchu dostaw, potrzebę skrócenia czasu tranzytu oraz potrzebę zwiększenia kontroli nad operacjami.

Najistotniejsze czynniki determinujące zmianę strategii zaopatrzenia

Lokalizacja w centralnej części Europy i na wspólnym europejskim rynku, z racji członkostwa w UE, to ogromny atut naszego kraju oraz  impuls do rozwoju i wzrostu produktywności. Dzięki takiej lokalizacji (w promieniu 2000 km oraz we wspólnym obszarze gospodarczym z 11 z 20 najbardziej konkurencyjnych gospodarek produkcyjnych na świecie według indeksu UNIDO) Polska może konkurować pod względem całkowitych kosztów produkcji i dostawy towarów (łącznie z transportem, obsługą administracyjną, cłami i akcyzą) nawet z Chinami. Polska zajmuje 15. miejsce na świecie pod względem wartości dodanej produkcji wyrażonej w dolarach, plasując się tuż za Holandią i Hiszpanią, mimo że zajmuje 38. miejsce pod względem liczby ludności i 23. miejsce pod względem nominalnego PKB. Ponadto Polska leży również w kolejowym korytarzu transportowym na Daleki Wschód, który ma znaczny potencjał długoterminowy.

3. Infrastruktura

Dogodna lokalizacja musi iść w parze z dobrą infrastrukturą. W tym zakresie Polska także nieźle sobie radzi. Choć pod względem infrastruktury morskiej i lotniczej pozostajemy nieco w tyle, to wskaźniki powierzchni drogowej, kolejowej i przemysłowej prezentują się całkiem dobrze. Polska zajmuje 12. miejsce pod względem ilości towarów przewożonych koleją w milionach tonokilometrów i jest 4. krajem pod względem ilości towarów przewożonych drogowo w całej UE, wyprzedzając pod tym względem takie kraje jak Włochy czy Holandia. W przypadku powierzchni przemysłowej Polska odnotowała masową ekspansję, która odzwierciedla ogólny popyt. JLL podaje, że zasoby magazynowe naszego kraju wzrosły o prawie 150% od 2016 roku do trzeciego kwartału 2022 roku (z 11,2 mln m2 do 27,8 mln m2). Oznacza to, że w Polsce istnieją znaczne zasoby nowoczesnych powierzchni magazynowych i fabrycznych.

Pod względem transportu morskiego i lotniczego Polska wypada wyraźnie gorzej. W rankingu Global Ports Index 2021 Gdańsk zajmuje 203. miejsce, a Gdynia 255. Polska nie ma również czołowego hubu dla frachtu lotniczego, mimo że jest tak dużym ośrodkiem produkcyjnym.

Polskie branże rozwojowe – kluczowe sektory

• Motoryzacja

Sektor motoryzacyjny generuje największą część z 30 miliardów dolarów wartości eksportu dla polskiej gospodarki rocznie, wliczając w to powiązane części i komponenty. Biorąc pod uwagę konkurencyjność cenową Polski, bliskość największego europejskiego centrum motoryzacyjnego w Niemczech oraz ekstremalne zakłócenia, odczuwane przez większość producentów samochodów po wybuchu pandemii, oczekuje się kontynuację inwestycji w ten sektor w Polsce. Polska ma już przewagę w zakresie łańcuchów dostaw samochodów elektrycznych, gdyż znajduje się tam największy istniejący w Europie zakład produkcji akumulatorów, który jest rozbudowywany i jest liderem pod względem produkcji akumulatorów litowo-jonowych nie tylko w Europie, ale także globalnie. Mercedes Benz posiada również fabrykę akumulatorów i silników elektrycznych w Jaworze i ogłosił, że zbuduje tam fabrykę elektrycznych samochodów dostawczych o wartości 1,3 miliarda euro.

Pomorskie również wyrasta na istotnego eksportera wyrobów przemysłu motoryzacyjnego, dzięki korzystnemu położeniu geograficznemu i efektywnemu transportowi morskiemu.

• Elektronika

Polska ma już ugruntowany sektor elektroniczny, produkujący baterie, komputery i elektroniczne towary konsumpcyjne. Sektor ten ma  duży potencjał wzrostu, ponieważ był jednym z najbardziej dotkniętych przez ostatnie światowe kryzysy i najprawdopodobniej zmieni strategię zaopatrzenia. Jednak aby odnieść sukces w tej dziedzinie, Polska będzie  musiała być bardzo konkurencyjna. Zarówno Węgry, jak i Czechy mają również dobrze ugruntowany przemysł elektroniczny, więc Polska konieczne będą inwestycje w możliwości cyfrowe. Niemniej jednak profil płacowy w Polsce i silna baza w usługach ICT powinny sprawić, że Polska będzie atrakcyjnym rynkiem dla tych, którzy chcą zbliżyć się do rynku docelowego.

Pomorskie to czołowy ośrodek produkcji elektroniki w Polsce. Zainwestowały tu największe globalne firmy branży elektronicznej, przeprowadzając w ostatnich latach znaczące reinwestycje. Sektor zatrudnia obecnie około 20 000 osób.

• Lotnictwo i obrona

Lotnictwo i obrona pozostają jak dotąd stosunkowo niewielkim sektorem polskiej gospodarki, ale Polska ogłosiła ambitne zamiary rozbudowy swojej bazy przemysłowej w sektorze obronnym, ostatnio współpracując z Koreą Południową w zakresie szeregu licencjonowanych platform. Sektor lotniczy powinien skorzystać na rozwoju Polski w tym obszarze, zwłaszcza że sektor lotniczy ma globalnie ograniczone moce produkcyjne i szuka dodatkowych dostawców. Polska siła robocza ma odpowiednie umiejętności, więc może to być obszar o wysokim potencjale wzrostu.

Branża lotnicza skupia na Pomorzu obecnie 1,7 tys. pracowników. Region ten to także jedno z najlepszych miejsc do prowadzenia biznesu opartego o nowoczesne technologie. Te właśnie te cechy postanowiła wykorzystać Aviation Hub – organizacja skupiająca firmy z branży lotniczej. Lotnictwo to bardzo wymagająca branża, ale to także pasja dla wielu osób.

• Systemy i komponenty transformacji energetycznej

Jeśli Polska pomyślnie wejdzie w nową falę procesów produkcji motoryzacyjnej opartych na napędach elektrycznych, a wszystko wskazuje na to, że tak się stanie, to będzie dysponowała znaczną wiedzą, umiejętnościami i kapitałem w zakresie zielonych technologii. To zapewni jej ważną pozycję jako centrum produkcyjnego transformacji energetycznej. Struktura i obecna baza siły roboczej w Polsce ma potencjał, aby sprawnie przejść na zielone technologie, ponieważ jest wysoce konkurencyjna kosztowo, posiada adekwatne umiejętności i kwalifikacje, dysponuje odpowiednią przestrzenią przemysłową, a inwestycje w zakłady produkcji baterii pokazują, że już teraz istnieje zaufanie do zdolności Polski, by dostarczać zielone technologie na dużą skalę. Co więcej, gdyby Polska odblokowała pełne finansowanie Unii Europejskiej, przyznane jej na inwestycje, ogromna część tych środków zostanie przeznaczona na zielone technologie, które mogłyby ożywić ten sektor gospodarki.

Pomorskie to ważne ogniwo zielonej transformacji energetycznej. Rozwój zielonej energetyki, ale także efektywność energetyczna to priorytety w polityce rozwoju województwa, w tym inwestycje w budowę morskich farm wiatrowych na Bałtyku czy planowana budowa elektrowni jądrowej na Pomorzu. Siłą województwa pomorskiego są doświadczone firmy obsługujące zlecenia dla inwestorów zewnętrznych z branży offshore, a także instalacje, centra projektowe, projekty, silne ośrodki badawczo-rozwojowe oraz ponad 7 000 studentów kierunków powiązanych z sektorem. Kluczowy jest także rozwój innowacji ukierunkowanych na niwelowanie zmian klimatu oraz wzmacniających neutralność klimatyczną. Działające w regionie klastry oraz inteligentne specjalizacje wspierają rozwój obszarów związanych z ekoefektywnością energetyczną w budownictwie oraz gospodarce morskiej. Dzięki potencjałowi ICT oraz hubom cyfrowym rozwija się cyberbezpieczeństwo oraz technologie kwantowe. Wspierają one zieloną transformację Pomorza, tworząc wyjątkowy „ekosystem” innowacji bazujący na dobrych relacjach i współpracy z partnerami i interesariuszami.

• Sektor farmaceutyczny

Sektor farmaceutyczny w Polsce ma mniejsze znaczenie, jednak wiele krajów europejskich zdało sobie sprawę z podatności na zagrożenia związane z centralizacją produkcji aktywnych składników farmaceutycznych (API) w Indiach i Chinach. Wiele krajów doświadczyło niedoborów w dostępności leków, w tym Grecja, Irlandia i Holandia, co skłoniło Komisję Europejską do podjęcia wspólnych działań w tym zakresie. W przeprowadzonym badaniu sektor opieki zdrowotnej, nauk przyrodniczych i farmaceutyczny odnotował trzeci najwyższy wskaźnik zakłóceń produkcji z powodu opóźnień w dostawach surowców i drugi najwyższy w zakresie opóźnień w produkcji wyrobów gotowych. Jest to nie do przyjęcia ze strategicznego punktu widzenia dla krajów europejskich. Nie jest to również korzystne dla firm farmaceutycznych, które tracą na sprzedaży w punktach szczytowego zapotrzebowania na produkty farmaceutyczne. Z tego względu nie powinna dziwić deklaracja sektora, że zmienia źródła zaopatrzenia w celu skrócenia łańcuchów dostaw oraz poprawy kontroli i nadzoru. W związku z tym Polska może być głównym beneficjentem tej zmiany. Polska ma już bardzo dobrze ugruntowany sektor chemiczny i przemysł farmaceutyczny, który potrafi wytwarzać leki generyczne. Prawdopodobnie nastąpi znacząca zmiana, biorąc pod uwagę, że obecnie 80% API jest wytwarzanych w Indiach i Chinach. Polski rząd zadeklarował cel rozbudowy sektora i może skorzystać z funduszy unijnych, by osiągnąć ten cel.

Na Pomorzu potencjał inwestycyjny sektora wynika z kombinacji korzystnych czynników lokalizacyjnych z rozwiniętą infrastrukturą transportową, dostępności wykwalifikowanych kadr i niezbędnej infrastruktury badawczo-rozwojowej. Polpharma to największy polski producent leków i substancji farmaceutycznych, który jest ulokowany w Pomorskiem. Polpharma jest liderem wśród polskich firm pod względem liczby europejskich zgłoszeń patentowych. Zgodnie z najnowszym raportem Europejskiego Urzędu Patentowego za rok 2022, Polpharma jest jedynym przedsiębiorstwem obok polskich uczelni i instytutów badawczych, które złożyły największą liczbę europejskich zgłoszeń patentowych.

Perspektywy dla Polski

Jak podkreśla Reuters Events, Polska już teraz postrzegana jest jako atrakcyjne miejsce dla produkcji, szczególnie w czasach, gdy firmy dokonują analizy i reorganizacji swoich łańcuchów dostaw celem ich skrócenia. Bazę dla silnej pozycji Polski tworzą: konkurencyjność kosztowa oraz bliskość do rynku europejskiego (w szczególności bliskie sąsiedztwo z potęgą gospodarczą, jaką są Niemcy). Jednak by ten kierunek rozwoju mógł być kontynuowany, istnieje potrzeba przyjęcia wysoko wykwalifikowanych, zaawansowanych technologicznie produkcji oraz zwiększenia produktywności na pracownika. Tego typu inwestycje sprawią, że Polska będzie w stanie w pełni wykorzystać obecny potencjał rozwoju. Zdaniem specjalistów jest to szansa porównywalna z przystąpieniem Polski do struktur Unii Europejskiej, żal byłoby jej nie wykorzystać.

Źródło: Reuters Events